82. rocznica pierwszej masowej deportacji Polaków do Związku Sowieckiego

Dr Stanko mówił, że tylko jednego dnia, 10 lutego 1940 roku, załadowano na całej ścianie wschodniej do bydlęcych wagonów ponad 300 tys. ludzi, wywożąc ich na daleką północ Rosji, do temperatury minus 55 stopni Celsjusza przez 9 miesięcy w roku.

W tej grupie znaleźli się mieszkańcy waszej gminy, którzy w okresie międzywojennym rozpoczęli nowe życie na Kresach II Rzeczypospolitej, czy to jako bohaterzy wojny polsko-bolszewickiej z 1920 r., czy też jechali dobrowolnie, bo ojciec czy wujek dorobili się trochę grosza za Oceanem. Ci ludzie stawali się tam elitą II Rzeczypospolitej, byli urzędnikami, nauczycielami, pracownikami naukowymi, dyrektorami szpitali, klinik, przychodni zdrowia, leśnikami czy rolnikami. Oni wszyscy decyzją Stalina zostali przeznaczeni do natychmiastowego i całkowitego wyniszczenia – tłumaczył.

Do tej pory dr Stanko doliczył się ponad 220 osób z powiatu nowotarskiego, wywiezionych na Sybir w latach 1939-1941. Dnia 10 lutego 1940 roku do bydlęcych wagonów załadowano na stacji kolejowej w Podhajcach (woj. tarnopolskie) rodzinę Andrzeja Gabrysia z Tylki wraz z żoną Anną i trojgiem dzieci (Wojciechem lat 18, Edmundem lat 13 i Teresą lat 7) i wywieziono na daleką północ Rosji, do Republiki Komi w okolice Objaczewa, do tajgi syberyjskiej, z dala od jakichkolwiek osad ludzkich. Tam, poddawani wyniszczającej niewolniczej pracy w ekstremalnych warunkach klimatycznych i mieszkalnych, zmarli w 1942 r.

To na waszym terenie urodzili się Sybiracy, którzy przeszli Golgotę Wschodu, jak nazywał Sybir Jan Paweł II – podkreślał Przemysław Stanko, upominając się o nich i uważając, że to my jesteśmy odpowiedzialni za ich powrót z zsyłki niepamięci.

Podróż rodziny Gabrysiów z Tylki na nieludzką ziemię, trwała ponad 20 dni, w temperaturze co najmniej minus 40 stopni Celsjusza. Wielu mieszkańców Tarnopolszczyzny nie przeżyło morderczych warunków transportu w wagonach towarowych, w których temperatura niewiele różniła się od tej na zewnątrz. Ich ciała wyrzucano z pociągu każdego dnia. Pobyt na Syberii był nie mniej bolesny – naznaczony potwornym głodem, morderczym mrozem, katorżniczą pracą, chorobami tyfusu czy malarii. Ciał zmarłych nierzadko nawet nie udawało się pogrzebać, nie mówiąc już o pochówku z udziałem księdza czy nawet popa. Modlitwa także była zabroniona, ale to ona dodawała wiary i nadziei krościeńskim Sybirakom. Wykład został wzbogacony o relację uczestnika zsyłki na Sybir z 10.02.1940 r., który jechał wraz z rodziną Gabrysiów na Sybir. Wystąpienie dr. Stanko wzbudziło wśród słuchaczy ogromne zainteresowanie. Mieszkańcy Krościenka i potomkowie rodziny Andrzeja Gabrysia, uczestniczący w obchodach, mogli po raz pierwszy dowiedzieć się nieznanej im wcześniej sybirackiej historii.

Po wykładzie głos zabrała Pani Teresa Pawłowska z Tylki, której dziadek Wojciech Franciszek był bratem Andrzeja Gabrysia i wraz z nim uciekał przed wkraczającym Wehrmachtem 1 września 1939 r. z Krościenka nad Dunajcem na Kresy II RP, do Rakowca pod Podhajcami. Tam, jak wspominał dr Stanko, Wojciech Gabryś ostatni raz w życiu widział swego brata Andrzeja, po czym wrócił na piechotę w Pieniny. Gdyby został, podzieliłby los wielu Polaków z Kresów i był zesłany w czerwcu 1940 r. do łagrów na Kołymę. Pani Pawłowska w swoim podziękowaniu nie kryła wzruszenia, a władzom samorządowym Gminy Krościenko wyraziła słowa uznania za zorganizowanie obchodów.