Ciekawostki historyczne Pienin Krzysztofa Kopra - Wielka Powódź 1813 roku

Autor Krzysztof Koper - historyk, autor książki "Z dziejów Krościenka nad Dunajcem",  pasjonat Pienin, nauczyciel mającym świetne pióro i dar opowiadania historii.

 

 

 

 

 

Tymczasem takich zapomnianych już kataklizmów było dużo więcej, a ich nieliczne ślady zachowały się jedynie w niewielkich wzmiankach i skromnych zapisach w archiwach i kronikach parafialnych. 

Jednym z nich była prawdziwie apokaliptyczna powódź, która rozpoczęła się 14 sierpnia 1813 r. silnymi opadami deszczu w Tatrach i trwała z niewielkimi przerwami aż do połowy września.

Tak pisał o niej, odwiedzający wówczas tamte tereny, szwedzki przyrodnik i geolog Göran Wahlenberg: "Wszelkie mosty i wszelkie urządzenia wodne porwały rozszalałe wody, zostały zniszczone mury miasta Kieżmarku, a budynki w tym mieście, aż po dachy zalała woda. Pomiędzy Kieżmarkiem a Wielką Łomnicą utworzyło się wielkie jezioro".

Inna archiwalna wzmianka jeszcze dokładniej charakteryzuje ówczesny dramat: "Całe wsie płynęły, pozostałe mieszkania kołysały się jak kolebki, ziemia pękała, rodząc na zgubę okolicy źródła, żyzne role zasłane zostały na sto lat żwirem i kamieniami. Ileż utonęło starców, dzieci, niemowląt. Iluż odważnych, ratunek niosących znalazło w nurtach grób swój".

Poważnym i charakterystycznym dla tej powodzi skutkiem było zasypanie całych odcinków Dunajca i Popradu ogromnymi głazami i skałami, utrudniającymi ówczesną rzeczną żeglugę (spław towarów tratwami w kierunku Nowego Sącza). 

Były one przywleczone zarówno z Tatr (wg znanych informacji, to właśnie tam znajdowało się epicentrum katastrofalnych opadów i główne źródło powodzi), jak też zostały oderwane z podmytych górskich zboczy już dalej na północ.

W archiwach znajdują się spisy ludności z okolic Nowego Targu, której wypłacono odszkodowania za zniszczone wtedy domy i zawalone kamieniami pola uprawne. Wynika z nich, że największe straty materialne poniosła wówczas wieś Harklowa - miejscowość zdecydowanie najmocniej doświadczana też podczas innych powodzi w XIX i w XX w. 

A samo Krościenko w 1813 r.? Spis poszkodowanych w tej powodzi obejmuje m. in. zamieszkałych przy południowej pierzei rynku, co świadczy o tym, iż woda sięgnęła swojej rekordowej wysokości i zalała stojące tam domy. 

Inne relacje wskazują na rozlanie się Starej Rzeki (Krośnicy) pod strome stoki Wyru aż na wysokość Księżego Lasu (czyli zupełne odcięcie starego gościńca sądeckiego). Najprawdopodobniej nie było tu jednak ofiar śmiertelnych, które w największej ilości wystąpiły na Spiszu, Sądecczyźnie (zwłaszcza w kompletnie zniszczonym miasteczku - dziś wsi Zbyszyce leżącej u wlotu Jeziora Rożnowskiego) oraz w okolicach Krakowa.