Dla nieprawomyślnych Polaków – Sybir

19 marca w ramach otwarcia wystawy pt. "Polacy na Syberii" w Muzeum Uzdrowiska w Szczawnicy prelekcjÄ™ wygÅ‚osiÅ‚ pracownik OddziaÅ‚owego Biura Edukacji Publicznej w Krakowie dr Teodor GÄ…siorowski. WykÅ‚adowi towarzyszyÅ‚ pokaz fotografii i kopii dokumentów ze zbiorów Komisji Historycznej ZwiÄ…zku Sybiraków OddziaÅ‚u w Krakowie. 

Syberia lub też w potocznym okreÅ›leniu Sybir obejmowaÅ‚y wszystkie części imperium rosyjskiego a później sowieckiego. Dla trafiajÄ…cych tam Polaków (już od czasów Konfederacji Barskiej aż po I WojnÄ™ ÅšwiatowÄ…) Sybir miaÅ‚ dwojakie znaczenie. "Sybir carski" – nie byÅ‚ taki straszny. WiÄ™kszość wywożonych tam Polaków byÅ‚a zwyczajnie przesiedlana i czÄ™sto zesÅ‚aÅ„cy stanowili elitÄ™ miejscowoÅ›ci, do których trafiali. Niejednokrotnie byli jedynymi piszÄ…cymi czy czytajÄ…cymi mieszkaÅ„cami, którymi obsadzano tamtejsze urzÄ™dy. Bardzo niewielka grupa zesÅ‚anych pracowaÅ‚a w ciężkich warunkach. "Sybir komunistów" – po upadku caratu a dojÅ›ciu do wÅ‚adzy komunistów, czyli od Rewolucji Lutowej zakoÅ„czonej RewolucjÄ… PaździernikowÄ… w 1917 roku, powstaÅ‚ prawdziwy system zsyÅ‚ek i obozów pracy dla „niepokornych dziaÅ‚aczy politycznych” lub jak inaczej okreÅ›lano „nieprawomyÅ›lnych Polaków”.

Pierwsza wielka wywózka ludnoÅ›ci za Ural to lata 1937-1938 po tym, jak nie udaÅ‚o siÄ™ stworzyć Polskiej Republiki Sowieckiej. Druga fala wiosnÄ… 1940 roku 9,10 lutego i w kwietniu wyjechaÅ‚y rodziny wczeÅ›niej aresztowanych i rodziny oficerskie. W tym samym czasie rozpoczÄ™to wywózkÄ™ z obozów oficerskich do Katynia. Wywożono też wtedy urzÄ™dników paÅ„stwowych z dużych miast. Trzecia fala miaÅ‚a miejsce w czerwcu 1940 roku obejmowaÅ‚a grupy spoÅ‚eczne dotychczas wymienione jak również czÅ‚onków konspiracyjnych organizacji dziaÅ‚ajÄ…cych podczas I Wojny Åšwiatowej i po niej. Do tej grupy, jako osoby niewygodne Sowietom należeli też wÅ‚aÅ›ciciele ziemscy, sklepikarze i ich rodziny. Dla uspokojenia opinii Å›wiatowej znaleźli siÄ™ też przestÄ™pcy z wyrokami jeszcze otrzymanymi z czasów I Rzeczypospolitej Ludowej. Niestety w ramach przygotowaÅ„ do wojny z Niemcami Sowieci musieli oczyÅ›cić sobie front i wywieźć resztÄ™ Polaków, którzy wedÅ‚ug ich opinii mogli im zagrażać. Czwarta fala wywozów miaÅ‚a miejsce w maju 1941 roku i trwaÅ‚a aż do wybuchu wojny z Niemcami. Warunki wywózki wedÅ‚ug odgórnej instrukcji brzmiaÅ‚y: wywozić caÅ‚e rodziny, caÅ‚e wioski dajÄ…c możliwość zabrania do 500 kg majÄ…tku na rodzinÄ™ i czas na spakowanie siÄ™. Jednak o warunkach deportacji decydowaÅ‚ lokalny komendant Milicji lub NKWD a czasem funkcjonariusz kierujÄ…cy takÄ… operacjÄ… na miejscu i faktyczny czas na spakowanie i zabranie majÄ…tku czasem nie przekraczaÅ‚ 30 minut. Podróż do miejsc poÅ‚ożonych za Uralem trwaÅ‚a zwykle kilka tygodni. Z miejsc zsyÅ‚ki nie można byÅ‚o nawet uciec.

ProwadzÄ…cy wczorajsze spotkanie opowiadaÅ‚ o ciężkiej pracy  w tajdze, o codziennoÅ›ci i o trudnych powrotach do Polski. Jak podkreÅ›liÅ‚ - Ci ludzie przetrwali wierzÄ…c w to, że kiedyÅ› bÄ™dzie lepiej. Przetrwali i wrócili do swoich. Przez caÅ‚e lata zabraniano im o tym opowiadać. - Na zakoÅ„czenie opowiedziaÅ‚ kilka drobnych epizodów ilustrujÄ…cych życie zesÅ‚aÅ„ców. 

Wystawa jest czynna od jutra (21 marca) do 28 kwietnia w Galerii Pijalni Wód Mineralnych w Szczawnicy. WiÄ™cje informacji w dziale Imprezy.